یک حقیقت واضح این است که زمانی که نویسندگان مقاله خود را به مجله ای ارسال می کنند، کپی رایت مقاله در اختیار آن مجله می باشد. به بیان ساده، نویسنده مقاله حق کپی رایت را به ناشر می دهد و تا زمانی که مجوز در حال اجرا است دیگر نمی تواند ادعای هیچ گونه حقی را داشته باشد (مگر اینکه در قرار داد کپی رایت مشخص شده باشد). چگونه باید مجوز استفاده از این اثر دارای کپی رایت را بگیرید؟ آیا برای تصحیح یا ترسیم مجدد اثر به مجوز نیاز است؟ در ادامه در مورد این مطلب توضیح می دهیم.
تصحیح و ترسیم مجدد: تفاوت آنها در چیست؟
تکثیر یک اثر یعنی استفاده از آن دقیقا به همان شکلی که سابقا منتشر شده است. تصحیح یعنی انجام یک سری اصلاحات (افزودن یا حذف کردن اطلاعات) به اثری که سابقا به چاپ رسیده است. ترسیم مجدد اثر به اثری اشاره دارد که با استفاده از داده ها یا نتایج بدست آمده از منابع مختلف ایجاد شده باشد.
تفاوت میان یک اثر تصحیح شده و ترسیم مجدد آن در چیست؟ فرض کنید که دست نوشته ای را پیش نویس کرده اید که یک روش جدید استخراج را توضیح می دهد و شما قصد دارید طرح استخراج را در بخش روش هایتان نشان دهید. شما مقاله دیگری را می یابید که روش استخراج مشابهی را گزارش داده است اما شما از مواد یا شناساگرهای متفاوتی در برخی مراحل استفاده کرده اید. شما می توانید یک کپی از اثر که طرح کلی استخراج را نشان می دهد ذخیره کرده و آن را طوری ویرایش کنید که متناسب با نیازهای شما شده و آن را به دست نوشته خود بیافزایید. این کار تصحیح یا اقتباس اثر خوانده شده و نیاز به کسب اجازه از مالک کپی رایت دارد.
اما اگر از “کل مقاله استخراج” به عنوان راهنما استفاده کنید و طرح کلی آن را دوباره ترسیم کرده و متقاعبا یک اثر جدید ایجاد کنید این کار “ترسیم مجدد” نامیده می شود. در این مورد نیازی به کسب اجازه نیست اما به عنوان یک قانون کلی همیشه به دنبال کسب رضایت برای ترسیم مجدد نیز باشید. این مساله از این جهت که هیچ تعریف استانداردی در مورد اینکه چه میزان تغییر در اثر اصلی یک اثر جدید ایجاد کرده و چه میزانی اقتباس تلقی می شود، اهمیت دارد .
توافق نامه کپی رایت ناشر چیست؟
هنگامی که دست نوشته ای برای انتشار در یک مجله پذیرفته می شود، ناشر توافق نامه ای با نویسنده امضا می کند. این توافق نامه موارد زیر را تحت پوشش قرار می دهد:
1- چه زمانی دست نوشته منتشر خواهد شد؟
2- فرمت انتشار چه خواهد بود (آنلاین/ چاپی یا هر دو)؟
3- چند نسخه به نویسنده ارائه خواهد شد؟
4- آیا نویسنده حق امتیازی دارد؟ آیا حق امتیازها میان نویسنده و ناشر به اشتراک گذاشته می شود؟
5- روش پرداخت به نویسنده چه خواهد بود؟
6- چگونه کپی رایت باید مدیریت شود؟
به طور کلی، کپی رایت مقالات در دست ناشر است. هنگامی که مقالات در مجلات دسترسی آزاد منتشر می شوند استثنائاتی ایجاد می شود. آنها بر اساس مجوز Creative Commons که به اثر داده می شود ممکن است سیاست های استفاده مجدد متفاوتی داشته باشند. با استفاده از راهنمای زیر مجوز برای آیتم های استفاده مجدد از مقالات منتشر شده را می توانید بدست آورید.
راهنمای گام به گام کسب مجوز کپی رایت
گام اول: تعیین کنید آیا برای استفاده یا اقتباس به اثر اولیه نیاز دارید. در تعیین این مساله دو فاکتور وجود دارد:
1- آیا قانون یا IPR برای اثر کاربرد دارد؟
2- آیا با استفاده عمدی از قانون تخطی می شود؟
به روش های زیر می توان به این دو سوال پاسخ داد:
- از آثاری که توسط قانون مالیکت ذهنی محافظت نشده و در حوزه عمومی رایگان در دسترس هستند می توان بدون کسب اجازه استفاده کرد.
- اگر مواردی همچون طرح های کلی، تصاویر، نمودارها و جداول به هر یک از آثار اورجینال و منتشر نشده شما تعلق داشته باشد می توانید از آن مستقیما استفاده کنید.
- به علاوه، اگر آیتمی را بازبینی کرده اید، یعنی اثری را ترسیم مجدد کرده اید به طوری که بسیار متفاوت از اثر اولیه به نظر برسد نیازی به کسب اجازه نخواهید داشت. با این وجود، همیشه تایید اثر مشابه بوسیله ناشر اولیه که اجازه ترسیم مجدد اثر از آن را دارید اقدام خوبی است.
- به علاوه اگر تصویر یا جدولی را بر اساس داده ها یا اطلاعات بدست آمده از یک منبع دیگر ایجاد کرده اید نیازی به کسب رضایت ندارید. با این وجود، در هر دو مورد به یاد داشته باشید که به دقت از اثر اولیه تقدیر کرده و یا به آن استناد کنید.
- اگر می خواهید از اثری استفاده یا آن را اصلاح و از آن اقتباس کنید که تحت محافظت کپی رایت قرار دارد نیاز به کسب اجازه دارید. با این وجود، اگر استفاده به “استفاده منصفانه از اثر کپی رایت شده” مربوط شود نیازی به کسب اجازه نمی باشد. استفاده منصفانه شامل استفاده از اثر برای هدف نقد، گزارش دهی خبری، تدریس در کلاس، تحقیق و غیره می شود.
گام دوم: تعیین هویت دارنده کپی رایت
در اغلب موارد، ناشر مالک کپی رایت مقاله است و اختیار اعطای اجازه برای استفاده مجدد را دارد. اگر ناشر مالک کپی رایت نباشد، یک نماینده از گروه ناشر می تواند شما را به مالک کپی رایت هدایت نماید.
گام سوم: درخواستی به مالک برای کسب اجازه از اثر بفرستید
شما می توانید به مالک برای کسب اجازه از اثرش ایمیل بفرستید. به راحتی می توانید آدرس ایمیل ناشر را در وب سایتش بیابید. مطمئن شوید که این پروسه را خیلی زود شروع کرده باشید چون کسب اجازه زمان قابل توجهی (روزها یا ماه ها) بسته به نوع و مقدار مواد و پاسخ گویی مالک کپی رایت به طول می انجامد. این ایمیل باید حاوی اجزای زیر باشد:
- دقیقا مواردی که برای استفاده نیاز دارید را نشان دهید. عنوان مقاله، نویسنده ها، DOI و شماره های صفحات را بیان کنید.
- تصویر یا اسنپ شات آیتم (تصویر/ جدول) را ضمیمه کنید.
- همچنین می توانید لینکی که ناشر را به آیتم خاصی هدایت می کند به اشتراک بگذارید.
- تعداد کپی هایی که ایجاد می کنید را ذکر کنید.
- هدف خاص و ماهیت استفاده را به طور خاص ذکر کنید.
- بپرسید آیا برای کسب مجوز نیاز به پرداخت هزینه ای هست یا خیر.
ناشران خاصی همانند Springer استفاده از RightsLink را برای کسب اجازه برای کپی کردن از یک آیتم را پیشنهاد می دهند.
عاقلانه است که کاملا بر توافق نامه یا رضایت نامه اولیه متکی نباشید. ممکن است شما و مالک کپی رایت به خوبی برخی از شرایط توافق را به خوبی درک نکرده باشید یا در زمان ایجاد نزاع توافق نامه را به صورتی متفاوت به یاد بیاورید. بنابراین، بهتر است همیشه اجازه کتبی دریافت کرده و همه شرایط را صریحا ذکر کنید.
گام چهارم: به درستی به اثر اورجینال استناد کنید
زمانی که اجازه را دریافت کردید، به دقت از منبع اورجینال تقدیر و تشکر کنید. می توانید از فرمت های زیر استفاده کنید:
- کپی شده/ اقتباس شده از (مرجع) با اجازه از (مالک کپی رایت)
- بازنشر از (عنوان ناشر، جلد/ شماره، نویسنده (ها)، عنوان فصل/ عنوان مقاله)، شماره صفحه، سال کپی رایت) با اجازه از (مالک کپی رایت)
