عضویت های ضروری برای هر مجله علمی دانشگاهی

مقدمه

در عصر نوین ارتباطات علمی، انتشار پژوهش‌ها و مقالات علمی دیگر تنها یک فعالیت دانشگاهی نیست؛ بلکه یک فرآیند ساختارمند، بین‌المللی و مبتنی بر استانداردهای شفاف و قابل اعتماد است. ورود به دنیای نشر دیجیتال مستلزم آشنایی دقیق با نهادهایی است که چارچوب‌ها، ابزارها و قواعد این اکوسیستم را طراحی، هدایت و پشتیبانی می‌کنند. پژوهشگران، مجلات علمی، دانشگاه‌ها و نهادهای سیاست‌گذار همگی برای فعالیت حرفه‌ای و اثربخش، ناگزیر از تعامل با این ساختارهای فراملی هستند.

نهادهایی چون ORCID، Crossref، ICMJE، CLOCKSS، WAME، OASPA و INASP هر یک در بخش خاصی از این چرخه علمی نقش‌آفرینند. از احراز هویت دقیق پژوهشگر (ORCID) و اختصاص شناسه دیجیتال دائمی برای مقالات (DOI توسط Crossref)، تا تضمین اصول اخلاقی و ساختار علمی مقالات (ICMJE)، حفاظت و بایگانی بلندمدت محتوا (CLOCKSS)، پشتیبانی از ویراستاران و ناشران (WAME و OASPA) و توانمندسازی کشورهای در حال توسعه در زمینه دسترسی و تولید دانش (INASP)، همگی عناصر کلیدی برای خلق یک زیست‌بوم علمی پویا، ایمن و عادلانه‌اند.

در این میان، کشورهایی مانند ایران که دارای ظرفیت بالای تولید علم هستند، اما با چالش‌هایی چون نبود زیرساخت‌های حرفه‌ای نشر، ضعف در نمایه‌سازی بین‌المللی، و عدم آشنایی کافی با نهادهای مرجع مواجه‌اند، نیازمند توسعه دانش و بهره‌برداری مؤثر از این نهادها هستند. بسیاری از مجلات علمی فارسی‌زبان هنوز از استانداردهای پایه مانند DOI، ORCID، یا الزامات اخلاقی ICMJE به درستی پیروی نمی‌کنند، و این موجب کاهش دیده‌شدن و اعتبار بین‌المللی آن‌ها شده است.

در نتیجه، آشنایی با عملکرد و کارکرد این نهادها نه‌تنها برای سردبیران و مدیران مجلات، بلکه برای پژوهشگران، مؤسسات آموزش عالی، نهادهای سیاست‌گذار و حتی کتابخانه‌های دانشگاهی یک ضرورت راهبردی محسوب می‌شود. شناخت درست، تعامل حرفه‌ای و به‌کارگیری ابزارهای پیشنهادی این نهادها می‌تواند منجر به افزایش شفافیت، اعتبار، پایایی و تأثیر علمی مجلات ایرانی در سطح منطقه و جهان شود.

در این مجموعه، به معرفی دقیق هر یک از این نهادهای کلیدی، مأموریت‌ها، خدمات، و کاربردهای آن‌ها در فرآیند نشر علمی پرداخته شده است تا بستری برای بین‌المللی‌سازی مجلات علمی فارسی‌زبان، افزایش شفافیت در نشر، و توسعه پژوهش‌های علمی پایدار فراهم آید.

معرفی OASPA – انجمن ناشران دسترسی آزاد علمی

OASPA که مخفف Open Access Scholarly Publishing Association است، یک انجمن بین‌المللی معتبر و تأثیرگذار است که در سال ۲۰۰۸ با هدف ترویج و حمایت از نشر علمی دسترسی آزاد (Open Access) تأسیس شد. این انجمن به‌عنوان یک نهاد غیردولتی، متشکل از ناشران، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، و مؤسسات تحقیقاتی است که همگی در زمینه توسعه و حفظ استانداردهای کیفی در نشر دسترسی آزاد فعالیت دارند.

هدف اصلی OASPA حمایت از نظام علمی جهانی برای دستیابی آزاد، سریع و پایدار به نتایج پژوهش‌های علمی است. به‌بیان دیگر، OASPA تلاش می‌کند تا انتشار دانش علمی، به‌ویژه در قالب مقالات پژوهشی و داده‌های تحقیقاتی، به گونه‌ای انجام گیرد که همگان بتوانند به آن‌ها بدون پرداخت هزینه دسترسی داشته باشند.

نقش‌ها و وظایف OASPA

یکی از مهم‌ترین نقش‌های OASPA، اعتبارسنجی ناشران دسترسی آزاد است. این انجمن با ارزیابی دقیق ناشرانی که تقاضای عضویت دارند، تنها به آن‌هایی که معیارهای حرفه‌ای و اخلاقی را رعایت می‌کنند، اجازه عضویت می‌دهد. به همین دلیل، عضویت در OASPA نشانگر اعتبار علمی، شفافیت فرایندها و پایبندی به اخلاق نشر است.

برخی از وظایف کلیدی OASPA عبارت‌اند از:

• تدوین و ترویج راهنمای اخلاقی نشر علمی دسترسی آزاد
• برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های تخصصی سالیانه با حضور سردبیران، ناشران، پژوهشگران و حامیان مالی پژوهش
• ارائه توصیه‌هایی به دولت‌ها، دانشگاه‌ها و سازمان‌های تأمین مالی برای حمایت از مدل‌های پایدار نشر آزاد
• نظارت بر شیوه‌های نشر در حوزه Open Access برای جلوگیری از عملکرد ناشران نامعتبر (predatory publishers)

انواع اعضای OASPA

OASPA پذیرای طیف گسترده‌ای از اعضاست، از جمله:

• ناشران تجاری بزرگ مانند Springer Nature، Wiley و Elsevier (در بخش OA آن‌ها)
• ناشران دانشگاهی مانند Oxford University Press و Cambridge University Press
• ناشران غیرانتفاعی و انجمن‌های علمی
• پلتفرم‌های انتشار دانشگاهی و موسسات کوچک با تمرکز بر کیفیت

هر عضو موظف است شفافیت مالی، فرایند داوری دقیق، خط‌مشی‌های حفظ حقوق نویسنده و نمایه‌سازی معتبر را رعایت کند.

اهمیت عضویت در OASPA

برای یک ناشر علمی یا مجله دانشگاهی، عضویت در OASPA نشان‌دهنده‌ی استاندارد بالا، اعتبار بین‌المللی و پایبندی به اصول نشر باز است. این عضویت می‌تواند موجب افزایش اعتماد پژوهشگران، دیده‌شدن جهانی مجله، و جذب مقالات باکیفیت‌تر شود. همچنین بسیاری از سازمان‌های تأمین مالی پژوهش مانند Wellcome Trust و European Commission توصیه می‌کنند که نتایج پژوهش‌ها در مجلات عضو OASPA منتشر شود.

معرفی WAME – انجمن جهانی ویراستاران مجلات پزشکی

WAME که مخفف World Association of Medical Editors است، یک انجمن بین‌المللی غیردولتی و غیردرآمدزا (non-profit) است که در سال ۱۹۹۵ تأسیس شد. این انجمن با هدف حمایت از سردبیران و ویراستاران مجلات پزشکی در سراسر جهان، ارتقاء استانداردهای نشر علمی و ترویج اخلاق در ویرایش و انتشار مقالات پزشکی پایه‌گذاری شده است.

در حال حاضر، WAME یکی از معتبرترین نهادهای حرفه‌ای در حوزه نشر پزشکی محسوب می‌شود و صدها سردبیر و مجله از کشورهای مختلف عضو آن هستند.

اهداف و مأموریت

هدف اصلی WAME ایجاد یک جامعه جهانی از سردبیران است که:

• اصول حرفه‌ای، اخلاقی و علمی را در فرآیند ویرایش و انتشار مجلات پزشکی رعایت کنند.
• اطلاعات و تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
• با چالش‌های مشترک در نشر پزشکی، مانند داوری علمی ضعیف، نقض اخلاق نشر و دسترسی نابرابر به منابع علمی مقابله کنند.

WAME هیچ وابستگی به نهادهای دولتی یا تجاری ندارد و رویکردی مستقل دارد.

خدمات و فعالیت‌ها

۱. آموزش اخلاق نشر و ویرایش:
WAME منابع آموزشی و راهنماهایی در زمینه شفافیت نشر، تعارض منافع، سرقت علمی، حقوق نویسندگان و داوران، و سیاست‌های سردبیری منتشر می‌کند. این منابع رایگان بوده و به سردبیران کمک می‌کنند تصمیمات آگاهانه و اخلاقی بگیرند.

۲. انجمن آنلاین و گفت‌وگو:
WAME دارای یک پلتفرم گفت‌وگوی آنلاین ویژه اعضاست که در آن سردبیران از سراسر جهان تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند، در مورد مسائل پیچیده داوری یا انتشار مشورت می‌گیرند، و دیدگاه‌های متنوع علمی را بررسی می‌کنند.

۳. صدور بیانیه‌های اخلاقی:
WAME در مواقع حساس، نظیر شیوع بیماری‌های نوظهور، مشکلات اخلاقی در نشر یا چالش‌های جهانی مانند دستکاری داده‌ها، بیانیه‌های روشنگرانه‌ای صادر می‌کند و راهکارهای عملی ارائه می‌دهد.

عضویت در WAME

عضویت در WAME رایگان است و برای سردبیران، معاونین سردبیر، یا ویراستاران فعال در مجلات پزشکی، پژوهشی یا بالینی در سراسر جهان آزاد است. برای عضویت، تنها کافی است فرد درگیر به‌صورت مستقیم در فرآیند تصمیم‌گیری سردبیری یک مجله پزشکی باشد و فرم عضویت را در وبسایت رسمی WAME تکمیل کند.

مزایای عضویت شامل:

• دسترسی به گفت‌وگوهای تخصصی ویراستاران
• بهره‌مندی از منابع و راهنماهای اخلاقی
• کسب اعتبار بین‌المللی برای مجله و ویراستار

اهمیت WAME برای مجلات پزشکی ایرانی

برای مجلات پزشکی در حال رشد، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، عضویت در WAME نشان‌دهنده‌ی پایبندی به اصول حرفه‌ای و ارتقاء کیفیت سردبیری است. این عضویت همچنین در فرآیند نمایه‌سازی بین‌المللی مانند Scopus یا DOAJ می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند.

معرفی ICMJE – کمیته بین‌المللی سردبیران مجلات پزشکی

ICMJE، مخفف International Committee of Medical Journal Editors، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نهادهای بین‌المللی در حوزه نشر علمی پزشکی است. این کمیته متشکل از گروه کوچکی از سردبیران برجسته مجلات پزشکی جهان است که با هدف تدوین و ترویج استانداردهای اخلاقی و ساختاری در نگارش و انتشار مقالات پزشکی فعالیت می‌کنند. ICMJE که گاهی با عنوان “کمیته ونکوور” نیز شناخته می‌شود، تأثیر شگرفی بر شکل‌گیری ساختار و اعتبار نشر پزشکی در سراسر جهان داشته است.

تاریخچه و فلسفه شکل‌گیری

ICMJE نخستین‌بار در اواخر دهه ۱۹۷۰ و به‌دنبال نشست‌هایی بین سردبیران مجلات معتبر مانند NEJM، JAMA، BMJ و The Lancet تشکیل شد. هدف اولیه آن، هماهنگ‌سازی الزامات نگارشی و اخلاقی مقالات برای پذیرش در مجلات علمی بود. نتیجه این همکاری، انتشار “Uniform Requirements for Manuscripts” بود که بعدها به شکل فعلی یعنی “Recommendations for the Conduct, Reporting, Editing, and Publication of Scholarly Work in Medical Journals” تکامل یافت.

مهم‌ترین دستاوردها و استانداردها

۱. ساختار نویسندگی (Authorship):
ICMJE معیارهای چهارگانه‌ای برای نویسندگی ارائه می‌دهد که بر مشارکت معنادار، نگارش علمی، تأیید نهایی نسخه نهایی، و مسئولیت‌پذیری در برابر کل محتوای مقاله تأکید دارد. این معیارها مانع از «نویسندگی افتخاری» و «نویسندگی پنهانی» می‌شوند.

۲. افشای تضاد منافع (Conflict of Interest):
ICMJE فرم استانداردی برای افشای تضاد منافع نویسندگان، داوران و ویراستاران ارائه کرده تا شفافیت در فرآیند نشر تضمین شود.

۳. ثبت کارآزمایی‌های بالینی:
از سال ۲۰۰۵، ICMJE الزام کرد که کارآزمایی‌های بالینی باید پیش از شروع، در یک پایگاه معتبر بین‌المللی (مثل ClinicalTrials.gov) ثبت شوند تا امکان انتشار آن‌ها در مجلات عضو فراهم باشد.

۴. اخلاق در پژوهش و نشر:
ICMJE خطوط راهنمای مشخصی درباره رعایت اصول اخلاقی، دریافت رضایت آگاهانه از بیماران، رعایت محرمانگی، و برخورد با دستکاری داده‌ها یا سرقت علمی ارائه می‌دهد.

نقش و جایگاه در جهان نشر پزشکی

توصیه‌های ICMJE از سوی صدها مجله علمی، نهادهای تأمین مالی پژوهش، دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در سراسر جهان به‌عنوان الگو و مرجع رسمی در نظر گرفته می‌شود. مجلاتی که اعلام می‌کنند از دستورالعمل‌های ICMJE پیروی می‌کنند، معمولاً از اعتبار بالاتری برخوردارند و در نمایه‌های معتبر مانند PubMed یا Scopus شانس بیشتری برای پذیرش دارند.

اهمیت ICMJE برای مجلات پزشکی فارسی‌زبان

برای مجلات ایرانی و منطقه‌ای، پیروی از اصول ICMJE می‌تواند گام مهمی برای افزایش شفافیت، اعتبار بین‌المللی و تطابق با معیارهای نمایه‌سازی جهانی باشد. بسیاری از نهادهای داوری بین‌المللی بررسی می‌کنند که آیا مجله به این اصول پایبند است یا خیر.معرفی Crossref – ستون فقرات شفافیت و پیوند در نشر علمی

Crossref یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که در سال ۲۰۰۰ توسط گروهی از ناشران علمی بنیان‌گذاری شد. هدف این سازمان ایجاد یک زیرساخت دیجیتال شفاف و قابل اعتماد برای نشر علمی است؛ به گونه‌ای که ارجاع به مقالات و سایر منابع علمی به صورت پایدار، استاندارد و قابل پیگیری انجام شود. Crossref مسئول ثبت، تخصیص و مدیریت شناسه دیجیتال شیء (DOI) برای مقالات، کتاب‌ها، فصول، داده‌ها و سایر محتوای علمی است.

DOI چیست و چرا اهمیت دارد؟

DOI یا Digital Object Identifier شناسه‌ای یکتا و دائمی برای هر اثر دیجیتال است که به کمک Crossref ایجاد و مدیریت می‌شود. برخلاف URLها که ممکن است در طول زمان تغییر کنند یا از بین بروند، DOI همیشه به محتوای اصلی ارجاع می‌دهد و از طریق زیرساخت Crossref، اطلاعات به‌روزشده آن را در اختیار کاربر قرار می‌دهد.

به‌طور مثال، DOI زیر:

10.1000/xyz123

در آدرس اینترنتی زیر قابل بازیابی است:

است:

https://doi.org/10.1000/xyz123

خدمات اصلی Crossref

۱. ثبت DOI و متادیتا (Metadata):
مهم‌ترین نقش Crossref ثبت DOI برای انواع محتوای علمی و ذخیره‌سازی متادیتای دقیق (نویسنده، عنوان، چکیده، تاریخ انتشار و…) در پایگاه خود است. این متادیتا در دسترس همه محققان، موتورهای جستجو، پایگاه‌های استنادی و سایر پلتفرم‌های علمی قرار می‌گیرد.

۲. Crossmark:
سیستمی برای اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت جاری مقاله (مانند بازبینی، اصلاحیه یا ابطال مقاله). این ابزار شفافیت را افزایش داده و به خواننده اطمینان می‌دهد که آخرین نسخه معتبر مقاله را در اختیار دارد.

۳. Cited-by Linking:
سیستمی که به مجلات اجازه می‌دهد ارجاعاتی که دیگر مقالات به مقاله آن‌ها داده‌اند را به‌صورت زنده نمایش دهند. این قابلیت بر اساس ارتباطات بین DOIها ایجاد می‌شود و نقش مهمی در تحلیل تأثیر مقالات دارد.

۴. Similarity Check (با iThenticate):
Crossref به ناشران امکان دسترسی به نرم‌افزار iThenticate را برای بررسی سرقت علمی فراهم می‌کند. تنها اعضای رسمی Crossref می‌توانند از این قابلیت استفاده کنند.

۵. Event Data:
پلتفرمی برای ردیابی نحوه تعامل کاربران با مقاله‌ها در خارج از پایگاه‌های سنتی (مانند توییتر، ویکی‌پدیا، Mendeley و…). این اطلاعات مکمل استنادها بوده و «اثرگذاری اجتماعی» مقالات را نشان می‌دهد.

عضویت در Crossref

برای دریافت DOI، هر ناشر یا مجله باید به‌صورت رسمی به عنوان عضو Crossref پذیرفته شود. عضویت شامل پرداخت حق عضویت سالیانه و کارمزد برای هر DOI ثبت‌شده است. پس از عضویت، ناشر موظف است متادیتای دقیق و به‌روز را برای هر مقاله یا محتوا ارائه دهد.

اهمیت Crossref برای مجلات فارسی‌زبان

عضویت در Crossref گامی اساسی برای بین‌المللی‌سازی یک مجله علمی است. بدون DOI، مقالات در نمایه‌های بین‌المللی، موتورهای جستجو و پایگاه‌های استنادی به درستی ردیابی نمی‌شوند. همچنین بسیاری از پایگاه‌ها مانند Scopus، Web of Science و DOAJ ثبت DOI از طریق Crossref را الزامی می‌دانند.

معرفی CLOCKSS – شبکه نگهداری و بایگانی پایدار محتوای علمی دیجیتال

CLOCKSS (مخفف: Controlled Lots of Copies Keep Stuff Safe) یک سامانه بایگانی امن و بلندمدت برای محتوای دیجیتال علمی است. این شبکه به‌منظور تضمین دسترسی پایدار و بدون انقطاع به منابع علمی دیجیتال راه‌اندازی شده و به عنوان یکی از پروژه‌های برجسته در زمینه بایگانی دیجیتال قابل اعتماد (Trusted Digital Repository) شناخته می‌شود.

CLOCKSS از فناوری LOCKSS (Lots of Copies Keep Stuff Safe) بهره می‌برد که توسط دانشگاه استنفورد توسعه یافته است. این فناوری بر پایه توزیع نسخه‌های متعدد از محتوای دیجیتال در سرورهای مختلف سراسر جهان استوار است تا از از بین رفتن دائمی منابع علمی جلوگیری شود.

اهداف و مأموریت

مأموریت اصلی CLOCKSS، محافظت از محتوای علمی منتشرشده توسط ناشران در برابر خطرات ناشی از:

• تعطیلی ناشر یا مجله
• حذف یا تغییر اطلاعات دیجیتال
• حملات سایبری یا خطای انسانی
• شکست زیرساخت‌های ذخیره‌سازی

در صورت وقوع چنین اتفاقاتی، CLOCKSS می‌تواند نسخه‌ای از محتوای بایگانی‌شده را بازیابی و به‌صورت دسترسی آزاد (Open Access) منتشر کند تا دسترسی جهانی به دانش حفظ شود.

ساختار و نحوه عملکرد

CLOCKSS یک شبکه غیرمتمرکز از بیش از ۱۲ سرور امن در مراکز دانشگاهی معتبر در سراسر جهان است (از جمله در دانشگاه‌های استنفورد، هاروارد، آکسفورد، و کیوتو). این شبکه به صورت خودکار نسخه‌هایی از مقالات و داده‌های دیجیتال ناشران عضو را جمع‌آوری و بررسی می‌کند.

محتوا در قالب فایل‌های PDF، XML، تصاویر و داده‌های پشتیبان ذخیره می‌شود و به‌صورت منظم از نظر صحت و تطابق نسخه بررسی می‌گردد.

ویژگی‌های کلیدی CLOCKSS:

• محرمانگی کامل: تا زمانی که واقعه‌ای اضطراری رخ ندهد، هیچ‌گونه دسترسی عمومی به داده‌ها وجود ندارد.
• دسترسی آزاد پس از اتفاق بحرانی: در صورت عدم فعالیت یا تعطیلی ناشر، CLOCKSS محتوای مربوطه را به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌دهد.
• تضمین طول عمر دیجیتال: فناوری‌ها و فرمت‌ها به‌صورت دوره‌ای به‌روز می‌شوند تا با تغییرات فنی آینده هم‌خوان باشند.

تفاوت CLOCKSS با سایر خدمات بایگانی

CLOCKSS برخلاف برخی بایگانی‌های دیگر (مانند Portico)، در قالب یک بایگانی توزیع‌شده و دانشگاه‌محور فعالیت می‌کند و فاقد تمرکز بر یک نهاد خاص است. همچنین مدل آن کاملاً غیردولتی و مستقل بوده و هزینه‌های آن توسط ترکیبی از ناشران و کتابخانه‌های دانشگاهی تأمین می‌شود.

اهمیت برای مجلات علمی فارسی‌زبان

برای مجلات علمی منطقه‌ای و فارسی‌زبان، همکاری با CLOCKSS می‌تواند نشان‌دهنده تعهد به پایداری و دسترسی بلندمدت به مقالات علمی باشد. ثبت در CLOCKSS همچنین یک امتیاز مثبت در ارزیابی نمایه‌هایی مانند DOAJ و Scopus محسوب می‌شود.

معرفی INASP – توانمندسازی نظام‌های پژوهشی در کشورهای در حال توسعه

INASP (International Network for Advancing Science and Policy) یک سازمان بین‌المللی غیردولتی و غیرانتفاعی مستقر در بریتانیاست که از سال ۱۹۹۲ فعالیت خود را آغاز کرده است. این سازمان با هدف توانمندسازی پژوهشگران، دانشگاه‌ها و نهادهای علمی در کشورهای در حال توسعه تأسیس شده و تمرکز آن بر ارتقای دسترسی، تولید، و استفاده مؤثر از دانش علمی برای بهبود سیاست‌گذاری‌ها و توسعه پایدار است.

مأموریت و چشم‌انداز

هدف INASP ایجاد نظام‌های پژوهشی و آموزشی عادلانه و مؤثر است، به‌گونه‌ای که پژوهشگران، کتابخانه‌ها، ناشران و سیاست‌گذاران در کشورهای کم‌درآمد بتوانند به دانش دسترسی پیدا کنند، آن را تولید کرده و در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و اقتصادی مورد استفاده قرار دهند.

INASP بر این باور است که دسترسی به اطلاعات علمی نباید به منابع مالی یا جغرافیا محدود شود. بنابراین، این سازمان تلاش می‌کند با فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه، به عدالت علمی و ارتقاء کیفیت پژوهش کمک کند.

حوزه‌های فعالیت کلیدی INASP

1. دسترسی به اطلاعات علمی (Access to Research)
   INASP با همکاری کتابخانه‌ها، کنسرسیوم‌های ملی و ناشران بین‌المللی، امکان دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی و مقالات علمی را با شرایط ویژه و هزینه پایین برای کشورها و نهادهای کم‌درآمد فراهم می‌کند.
2. ظرفیت‌سازی پژوهشی (Research Capacity Building)
   INASP با برگزاری دوره‌های آموزشی، مشاوره تخصصی و طراحی چارچوب‌های آموزشی، به پژوهشگران و اساتید دانشگاه کمک می‌کند تا مهارت‌های نگارش علمی، داوری، اخلاق پژوهش، و مدیریت اطلاعات را ارتقاء دهند.
3. انتشار بومی و تقویت مجلات علمی (Journals and Publishing)
   این سازمان از مجلات علمی بومی و منطقه‌ای حمایت می‌کند تا کیفیت نشر، نمایه‌سازی و قابلیت ارجاع آن‌ها افزایش یابد. یکی از پروژه‌های مهم INASP در این زمینه، African Journals Online (AJOL) و BanglaJOL است که مجلات علمی کشورهای آفریقایی و بنگلادش را به صورت آنلاین منتشر می‌کنند.
4. سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد (Evidence-Informed Policy Making)
   INASP با آموزش و توانمندسازی تصمیم‌گیران سیاسی در کشورهای در حال توسعه، تلاش می‌کند تا فرآیند سیاست‌گذاری مبتنی بر داده‌ها و شواهد علمی انجام شود.

مشارکت و همکاری‌ها

INASP با بیش از ۲۵ کشور در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین همکاری داشته و با نهادهایی مانند دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌های علوم، کنسرسیوم‌های کتابخانه‌ای، سازمان‌های جامعه مدنی و نهادهای بین‌المللی مانند UNESCO و DFID مشارکت می‌کند.

نقش INASP در نشر علمی فارسی‌زبان

برای مجلات علمی فارسی‌زبان یا نهادهای پژوهشی در ایران، آشنایی و تعامل با INASP می‌تواند زمینه‌ساز ارتقاء سطح بین‌المللی‌سازی، دسترسی به منابع جهانی، و بهبود فرآیند نشر و ارزیابی مجلات شود. همچنین، همکاری در چارچوب‌هایی مانند JOL می‌تواند به افزایش دیده‌شدن مجلات ایرانی کمک شایانی کند.

معرفی ORCID – شناسه جهانی پژوهشگران

ORCID (Open Researcher and Contributor ID) یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که به پژوهشگران و نویسندگان علمی امکان می‌دهد تا یک شناسه دیجیتال منحصربه‌فرد دریافت کرده و از آن برای شناسایی دقیق و پایدار خود در دنیای علم و نشر استفاده کنند. این شناسه به شکل یک عدد ۱۶ رقمی استاندارد نمایش داده می‌شود (مانند: 0000-0002-1825-0097) و به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

هدف ORCID

ORCID با هدف حل مشکل ابهام در نام پژوهشگران و حفظ سوابق علمی آن‌ها ایجاد شده است. نام‌های مشابه، تغییر نام، نگارش اسامی به اشکال مختلف، یا وجود افراد با اسامی یکسان باعث می‌شود که تشخیص دقیق هویت نویسندگان در پایگاه‌های علمی دشوار باشد. ORCID این مشکل را با ارائه یک شناسه دائمی برای هر پژوهشگر برطرف می‌سازد.

مزایای استفاده از ORCID برای پژوهشگران

1. هویت علمی منسجم: با داشتن شناسه ORCID، تمامی فعالیت‌های علمی، مقالات، داوری‌ها، پروژه‌ها، گرانت‌ها و عضویت‌های حرفه‌ای یک پژوهشگر به صورت یکجا قابل ثبت و نمایش است.
2. افزایش اعتبار بین‌المللی: بسیاری از ناشران بین‌المللی مانند Elsevier، Springer، Nature و Wiley هنگام ارسال مقاله، شناسه ORCID را الزامی کرده‌اند.
3. صرفه‌جویی در زمان: با اتصال ORCID به پایگاه‌هایی مثل Crossref، Scopus، Web of Science و Publons، اطلاعات به‌صورت خودکار همگام‌سازی می‌شود و نیاز به ورود دستی کاهش می‌یابد.
4. دسترسی جهانی: شناسه ORCID در سطح بین‌المللی شناخته‌شده است و به تقویت نمایه‌سازی و قابلیت ردیابی مقالات کمک می‌کند.
5. مالکیت داده‌ها: کاربران کنترل کامل بر اطلاعات حساب خود دارند و می‌توانند سطح دسترسی (عمومی، محدود یا خصوصی) را برای هر بخش تنظیم کنند.

کاربردها و یکپارچگی

ORCID با بسیاری از سیستم‌های علمی، سامانه‌های دانشگاهی، کنسرسیوم‌های ملی، نهادهای تأمین مالی، مجلات و پایگاه‌های داده علمی ادغام شده است. برخی از کاربردهای رایج آن عبارت‌اند از:

• ثبت مقاله در سامانه‌های آنلاین مجلات
• ارسال پروپوزال برای دریافت گرنت
• ثبت‌نام در کنفرانس‌های بین‌المللی
• ثبت داوری‌ها در سامانه‌هایی مثل Publons یا Web of Science Reviewer

نقش ORCID در نشر علمی فارسی‌زبان

برای مجلات علمی فارسی‌زبان، استفاده از شناسه ORCID در فرآیندهای پذیرش و انتشار مقاله، یکی از شاخص‌های حرفه‌ای بودن و بین‌المللی‌سازی است. همچنین استفاده از ORCID در فرم‌های ارسال مقاله، باعث افزایش دقت در ارتباط با نویسندگان، داوران و ویراستاران می‌شود.

از طرفی، پژوهشگران ایرانی نیز با داشتن حساب ORCID می‌توانند سوابق علمی خود را بهتر مستندسازی کرده و آن را به راحتی در اختیار دانشگاه‌ها و مجلات داخلی و بین‌المللی قرار دهند.