ممکن است به عنوان یک محقق اصل مقاله تحقیقاتی خود را برای انتشار به مجله ای ارسال کرده باشید. با این کار شما اثر تحقیقاتی محرمانه خود را به آن مجله افشا کرده اید. اگر مقاله شما رد شد، ممکن است با ترس زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی توسط داور همتا باقی بمانید. اگر کسی که مقاله شما را داوری کرده است یافته های شما را منتشر کرد چه؟ برخی اوقات فرآیند داوری همتا در مجلات مسائل و مشکلات اخلاقی بسیاری را بر می انگیزد. از آنجایی که اثر شما محرمانه بوده و منتشر نشده است، چگونه می توان تضمین کرد مقاله تان رد شده و به هر شکلی توسط مجله افشا نمی شود.
یک فاکتور اصلی که می تواند ترس سوء استفاده از مقاله را ریشه کن نماید داوری همتای اخلاقی است. بدون شک، اخلاق در داوری سنگ بنایی برای نشر STEM (آموزش سالم در رسانه های الکترونیکی) می باشد. اصول داوری همتای اخلاقی چیست؟
نمی توان برای یک مدل از داوری همتا نسبت به مدل های دیگر اولویت قائل شد. مزایا و عملی بودن مدل های مختلف داوری در هر رشته ای متفاوت است. به علاوه، ویراستاران مجلات باید مدل داوری همتایی را انتخاب کنند که بهترین تناسب را با رشته کاری و خوانندگان مجله داشته باشد.
برای حصول اطمینان از عملکرد اخلاقی نشر STEM، داوران همتا باید به اصول این پروسه آگاهی داشته باشند. در زیر دستورالعمل های عمومی برای داوری همتای اخلاقی بیان شده است:
- حفظ اسرار داوری همتا
- صحبت نکردن در مورد دست نوشته و عدم تماس مستقیم با نویسنده ها
- اعلام تضاد منافع در صورت وجود
- ارائه انتقادهای سازنده
- نویسنده مقاله نباید بر تصمیم گیری در مورد آن تاثیر بگذارد.
- خودداری از تکثیر اطلاعات یا هر بخشی از دست نوشته تحت داوری
- دست نوشته ها توسط داور همتا در همان زمینه بررسی شود
- پایبندی به انجام داوری در موعد مقرر
انواع داوری
| زمان بندی | پیش از چاپ | پیش از انتشار | بعد از انتشار |
| تعیین هویت | دو سو کور | یک سو کور | آزاد |
| واسطه گری | ویراستاران به عنوان واسطه برای تقابلات میان داوران و نویسنده ها عمل می کنند | داوران با یکدیگر آزادانه در تقابل هستند | داوران و نویسنده ها بطور آزادانه در تقابل هستند |
| انتشار | داوری های همتا منتشر نمی شوند | داوری های همتا منتشر شده اما امضا نمی شوند | داوری های همتا منتشر شده و امضا می گردند |
| تسهیل | مجله داوری را تسهیل می نماید | شخص ثالث داوری را تسهیل می کند | نویسنده ها داوری را تسهیل می کنند |
| مالکیت | مجله یا شخص ثالث مالکیت بازبینی را دارا می باشد. | مالیکت داوری با نویسنده ها است | مالکیت بازبینی ها ترکیبی یا مشترک است |
دستور العمل های کمیته اخلاق نشر (COPE) برای داوری همتا
COPE که در سال 1977 پایه گذاری شده است تحقیقات و اخلاق نشر را مد نظر قرار داده است. در حالت ایده آل، این نهاد داوطلبانه یک میزگرد ترتیب داده و توصیه هایی برای ویراستاران علمی ارائه داده است. به علاوه، هدف این نهاد یافتن راه های عملی برای برخورد با این مسائل و توسعه عملکردی خوب است.
داوری همتا نقشی حیاتی در حفظ تمامیت نشر علمی ایفا می کند. ارزش های اصلی این نوع داوری عبارتند از منصف بودن، رازدار بودن، بی طرف بودن، داشتن تخصص و کارآیی، امنیت و شفافیت.
در پروسه داوری از همه کسانی که در این زمینه نقشی دارند انتظار می رود مسئولانه و اخلاقی رفتار کرده و پایبند به این ارزش ها باشند. علی رغم تاکید مکرر اهمیت فرآیند داوری همتا، معمولاً این پروسه بدون هیچ گونه دستورالعمل و با عدم آگاهی نسبت تعهدات اخلاقی انجام می شود.
COPE از زمان شروع فعالیتش دستورالعمل هایی را با اصول اساسی و مجموعه ای از استانداردها ارائه داده است که همه داوران همتا باید در طول پروسه داوری همتا به آن پایبند باشند. با این وجود، این دستورالعمل ها به طور کلی و برای استفاده همه رشته ها تدوین شده اند.
داوران همتا باید از دستورالعمل های استاندارد ذکر شده در زیر پیروی کنند:
- روند کامل داوری همتا باید به طور شفاف توصیف شده و به خوبی مدیریت شود.
- به علاوه، داوران همتا باید به اجرای داوری ها به صورت اخلاقی و با مسئولیت پذیری متعهد باشند.
- از این گذشته، باید میان مجله و داوران همتا رابطه ای شفاف وجود داشته باشد تا از به موقع انجام شدن، منصفانه بودن و پایدار بودن داوری ها اطمینان حاصل شود.
- مهمتر از همه اینکه، داروان همتا باید در رابطه با اتخاذ مدل داوری مناسب، بیان تضاد منافع یا نزاع هایی که ممکن است در داوری همتا ایجاد شود پایبند به سیاست های نشر مجله باشند.
وقتی پروسه داوری زیر سوال می رود!
داوری همتا در راس انتشار STEM قرار دارد. به علاوه، محققان به سیستم داوری همتای مجله هدف خود کورکورانه اعتماد دارند. زمانی که مقاله ای داوری همتا می شود، این حقیقت ناگفته وجود دارد که آن مقاله از اعتبار بالایی برخورد دار است. اما اگر داوران همتا به انتظاراتی که از آنها در قبال مسئولیت هایشان برای انجام وظایفشان وجود دارد عمل نکنند چه؟ در زیر چند نمونه آورده شده است که به شما کمک می کند درک کنید چگونه اخلاقیات داوری همتا می تواند توسط داوران دانسته یا نادانسته نقض شود.
- انصاف
اگر داور همتا با پشتکار دست نوشته را ارزیابی نکند و تضاد منافع، دادخواست ها یا نزاع ها را اعلام نکند.
- رازداری
اگر داور همتا به اشتباه یا عمدا گزارش داوری یا یافته های حیاتی حاصل از ارزیابی یک دست نوشته را با کسی غیر از ویراستار که او نیز بعدا آنها را به نویسنده (ها) بازپخش می کند به اشتراک بگذارد.
- بی طرفی
اگر اعتبار نویسنده مقاله بر داوری همتا تاثیر بگذارد.
- ارزیابی تخصصی
زمانی که داور در حوزه تحقیقاتی یا زمینه های مرتبط تخصص ندارد.
- کارآیی
یعنی اگر داور همتا پیشنهاداتی سازنده برای بهبود دست نوشته ارائه نداده و به ارائه گزارش داوری در زمان مقرر وعده داده شده پایبند نباشد.
- امنیت
استفاده از داده های دست نوشته و انتشار آن به عنوان یافته های خود بعد از رد دست نوشته یا افشای یافته ها دست نوشته به دیگر همکاران.
- شفافیت
عدم پیروی از یک پروتکل شفاف بیان شده توسط مجله و عدم ارائه تصمیم نهایی مستقیم در رابطه با رد یا پذیرش مقاله.
برخورد با نقض داوری همتا
به عنوان یک نویسنده، ناامید کننده خواهد بود که ببینید تلاش هایی را که صرف نگارش مقاله تحقیقاتی خود کرده اید بی نتیجه مانده است. در زیر نکات سریعی برای کمک به برخورد با نقض داوری همتا آمده است:
- در این مورد بی طرف باقی بمانید و با همه موارد غیراخلاقی به صورت محرمانه برخورد کنید.
- به علاوه، سوابق ارتباط های کتبی از جمله اظهارات و شواهد شکایت را نگه دارید.
- از طرف دیگر، مسئله را با متهم (داور همتا) در اسرع وقت در میان بگذارید.
- در نهایت حقایق پروسه داوری همتا را ارزیابی کنید.
- علاوه بر این، یک نامه رسمی به سردبیر مجله بنویسید و این واقعه را به اطلاع او برسانید.
اگر داور همتا به خاطر شکستن قوانین مقصر شناخته شد چه؟
- اگر داور مقاله را به اشتباه با عنوان اثر خود منتشر کرده باشد، پس از آن مقاله باید به دلیل دزدی ادبی پس گرفته شود.
- متعاقبا، نویسنده و ویراستار مجله نیز می توانند با موسسه داور تماس گرفته و درخواست کنند که اقدامات تحقیقاتی داور بررسی گردد.
- این امر سبب مختل شدن وجهه آن داور در جامعه نشر می شود. متعاقبا، هیچ مجله دیگری تمایل ندارد از یک متخصص بی اخلاق در هیئت داوری خود استفاده کند.
- در نتیجه، این پیروی از اقدامات اخلاقی در انتشار تحقیق است که شما را به عنوان یک دانشگاهی به مدارج بالا می رساند. این کار نه تنها اعتبار مقالات شما را افزایش داده بلکه اعتماد خواننده های نشریات دانشگاهی را نیز به شما جلب می کند.
