خدمات نشر علمی مجلات علوم پزشکی
ایمپکت فاکتور چیست و آیا ضریب تاثیر جعلی وجود دارد؟
ایمپکت فاکتور چیست و آیا ضریب تاثیر جعلی وجود دارد؟
ایمپکت فاکتور یا IF یک معیار شناخته شده و پرکاربرد است که کیفیت، اهمیت و مرتبط بودن یک مجله را در زمینه علمی آن و بر اساس میانگین تعداد استناد به مقالاتشان می سنجد. با این حال، همه ایمپکت فاکتورهای که مجله ها ارائه می دهند قابل اعتماد نیستند. برخی از مجلات ادعا می کنند که ضریب تاثیر بالایی دارن و این ضریب تاثیر را در صفحه اصلی مجله نمایش می دهند در حالی که آن ضریب تاثیر را بدون داشتن استانداردهای انتشار علمی یا نمایه شدن توسط پایگاه های علمی معروف به دست آورده اند. ضریب تاثیر جعلی واقعاً می توانند به اعتبار و اصالت تحقیقات و مقالات علمی آسیب بزند. بنابراین، برای جلوگیری از گمراه شدن توسط چنین مجلاتی، باید قبل از انتخاب مجله برای مقاله خود، به طور کامل بتوانید ضریب تاثیر جعلی و واقعی را تشخیص داده شده و بین آنها تمایز قائل شوید. هدف این مقاله درک کامل نقش و اهمیت ضریب تاثیر بوده و به شما کمک خواهد کرد تا به راحتی ضریب تاثیر تقلبی را تشخیص دهید.
ضریب تاثیر چیست؟
ضریب تاثیر یا IF معیاری است که نشان می‌دهد چند بار در یک سال یک مقاله در یک مجله علمی مورد استناد قرار گرفته است. این فاکتور اغلب به عنوان شاخصی از اهمیت نسبی یک مجله در حوزه علمی آن استفاده می شود. مجلاتی با ضریب تاثیر بالاتر نسبت به مجلاتی با ضریب تاثیر کمتر اهمیت بیشتری دارند. برای محاسبه ضریب تأثیر، تعداد استنادهایی که یک مجله در یک سال معین دریافت می کند بر تعداد مقالات استناد شده که توسط آن مجله در دو سال گذشته منتشر شده باید تقسیم گردد. به عنوان مثال، اگر مجله ای در سال 2022 برای مقالات منتشر شده 2000 استناد در سال های 2021 و 2020 دریافت کند و 300 مقاله قابل استناد در طول سال های 2021 و 2020 منتشر کند، ضریب تأثیر آن 300/2000 = 6.67 خواهد بود.
Clarivate analytics سالانه ضریب تاثیر مجلات مختلف را در journal citation reports (SJR) گزارش می‌کند. Clarivate Analytics بیش از 12000 مجله در زمینه های مختلف از جمله علوم، فناوری، پزشکی، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی را پوشش می دهد. ضریب تاثیر یک معیار مفید برای مقایسه مجلات در یک رشته یا دسته بندی خاص بر اساس عملکرد استناد است. این ضریب می تواند کیفیت و تأثیر یک مجله یا مقالات را بر اساس تأثیر آنها ارزیابی کرده و به شما کمک کند تا بر اساس اعتبار و مرتبط بودن، مجلات بالقوه را برای چاپ یا خواندن انتخاب کنید.
مزایا و محدودیت های ضریب تاثیر
شما می‌توانید از فهرست مجلات Web of Science یا وبسایت SJR به ضریب تأثیر اصلی مجلات دسترسی داشته باشید. ضریب تاثیر از جهت موارد زیر مفید است:
- مقایسه کردن مجلات منتشر شده در زمینه یا دسته بندی خاص بر اساس میزان سایتیشن آنها.
- ارزیابی کیفیت و تاثیر یک مجله یا مقالات مجلات بر اساس میزان سایتیشن آن.
- انتخاب مجلات بالقوه برای چاپ مقاله یا خواندن مقالات آن بر اساس شهرت و ارتباط آنها.
با این حال، ضریب تاثیر محدودیت هایی نیز دارد:
- نمی‌تواند نشان دهنده کیفیت یا تأثیر مقالات یا نویسندگان به صورت فرد به فرد باشد. ضریب تاثیر تنها می تواند میانگین عملکرد یک مجله را به صورت کلی نشان دهد.
- ضریب تأثیر ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تعدد انتشار، اندازه، دامنه، نوع، زبان یا زمینه یک مجله قرار گیرد. این عوامل ممکن است مستقیماً ربطی به کیفیت یا تأثیر یک مجله نداشته باشند.
- می‌تواند تحت تأثیر عملکرد و شیوه استناد دهی باشد که بین رشته ها و فرهنگ های مختلف متفاوت است، از جمله شیوه های استناد دهی می توان به self-citations، review citations ، یا editorial citations اشاره کرد.
- ضریب تأثیر ممکن است توسط اقدامات غیراخلاقی مانند باندبازی دراستناد دهی، اجبار یه استناددهی، و یا مجلات نامعتبر دچار دستکاری یا سوء استفاده شود.
بنابراین، زمانی که می خواهید از ضریب تاثیر استفاده کرده و در مورد یک مجله تصمیم بگیرید، باید راجع به تمامی نقاط قوت و محدودیت های ضریب تاثیر آگاهی کامل داشته باشید. با توجه به مزایا و محدودیت‌های این معیار، عاقلانه است که صرفا به ضریب تاثیر بسنده نکرده و از معیارهای دیگری مانند شاخص Q برای تصمیم‌گیری درباره مجله‌ای که می‌خواهید مقالات آن را بخوانید یا آن را برای انتشار مقاله خود انتخاب کرده اید، نیز استفاده کنید.
آیا در حیطه های علمی نیز ضریب تاثیر جعلی وجود دارد؟
ضریب تاثیر جعلی اصطلاحی است که برای توصیف عملکرد برخی مجلات تقلبی یا شبه مجلات استفاده می‌شود که بدون رعایت معیارهای انتشار علمی یا نمایه شدن توسط پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر وانمود می‌کنند که دارای ضریب تاثیر بالایی هستند. ضریب تاثیر جعلی می تواند نویسندگان، سرمایه گذاران، محققان، و مؤسسات دانشگاهی را که روی ضریب تاثیر به عنوان معیار کیفیت و اهمیت یک مجله در یک زمینه خاص نگاه می کنند را گمراه کند. ضریب تاثیر جعلی می توانند واقعاً برای جوامع علمی مضر باشند، چرا که اعتبار تحقیقات علمی و مجلات را از بین برده و نویسندگان را به سمت مجلات بی کیفیت گمراه می کنند.
مضرات ضریب تاثیر جعلی برای جامعه علمی و محققین را می‌توان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
- تخریب اعتبار تحقیقات و مجلات علمی
- گمراه کردن نویسندگان و سوق دادن آنها به سمت نشریات با کیفیت پایین یا مجلات تقلبی که بررسی همتا، خدمات ویراستاری، آرشیو ندارند.
- اتلاف وقت و منابع محققان، مؤسسات دانشگاهی و سایر ذینفعانی که می خواهند کیفیت و عملکرد محققان و مجلات را بر اساس معیارهای استنادی ارزیابی کنند.
- نتیجه چنین تحقیقات بی کیفیت یا غیراخلاقی که بدون بررسی یا اصلاح صحیح وارد فضای اینترنت می شود مجلات معتبر و علمی نیز تاثیر منفی می بینند.
چگونه مجلات بی کیفیت یا شبه مجلاتی که ایمپکت فاکتور جعلی دارند را تشخیص دهیم؟
اگر بخواهید شبه مجلات را بشناسید می توانید از ابزارها و منابع زیر استفاده کنید:
- فهرست مجلات دسترسی آزاد یا DOAJ: این وب سایت فقط مجلات با دسترسی آزاد با کیفیت بالا که به معیارهای خاص و بهترین شیوه ها متعهد هستند را فهرست می کند.
- Think. Check. Submit: این وب سایت چک لیستی از سوالات را ارائه می دهد که نویسندگان می توانند قبل از ارسال مقاله خود از آنها برای ارزیابی قابل اعتماد بودن یک مجله استفاده کنند.
- انجمن جهانی ویراستاران پزشکی یا WAME: مجلات بی کیفیت یا شبه مجلات را مستند کرده و دستورالعمل ها و مثال هایی را در مورد نحوه تمایز مجلات بیکیفیت از مجلات معتبر و قانونی ارائه می دهد.
سخن پایانی
ضریب تاثیر یک معیار قابل اعتماد برای ارزیابی کیفیت و اهمیت یک مجله در زمینه یا دسته بندی آن است. با این حال، به عنوان یک نویسنده یا محقق، باید از وجود و شیوع ضریب تاثیرهای جعلی در زمینه های علمی کاملاً آگاه بوده و از آنها برای ارزیابی یا مقایسه مجلات استفاده نکنید. این ضریب تاثیرهای جعلی می تواند محققان را گمراه کند و بر شهرت و اعتبار آنها تأثیر منفی بگذارد. با این حال، می‌توانید با استفاده از برخی ابزارها و پایگاه‌های اطلاعاتی، از جمله فهرست راهنمای مجلات دسترسی آزاد (DOAJ)، انجمن جهانی ویراستاران پزشکی (WAME)، و وبسایت Think. Check. Submit فریب شبه مجلات را نخورید.
