در دنیای وسیع تحقیقات آکادمیک، سه معیار کلیدی به‌عنوان شاخص های کلیدی ارزیابی کار یک محقق وجود دارند: g index، h index و citations. این معیارها، هر کدام دیدگاه منحصر به فرد خود را داشته و نشان دهنده تأثیر و بهره وری فعالیت های یک محقق هستند. citations که بین این سه معیار مستقیم ترین و ساده ترین است، نشان دهنده تعداد دفعاتی است که به یک مقاله ارجاع داده می شود و معیاری از تأثیرگذاری یک مقاله است. h index  که معیار پیچیده‌تری است، و کمیت و میزان سایتیشن مقالات یک محقق را نشان داده و دید جامعی از خروجی علمی آنها ارائه می‌دهد. g index نیز اگرچه تاحدی شبیه به h-index است، اما تاکید بیشتری روی مقالات با سایتیشن بالا داشته و نشان می دهد کار کدام محققان تاثیر عمیق تری بر حوزه فعالیت آنها داشته است. این سه معیار همگام با یکدیگر به عنوان پایه و اساس ارزشیابی آکادمیک عمل کرده و درک بهتری از فعالیت های علمی محققان فراهم می کند. برای اینکه اطلاعات جامع تری در مورد هر یک از معیارها پیدا کنید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

تعریف شاخص های g index، h index و citations

citations

سایتیشن به معنی ارجاع به یک رفرنس در یک مقاله تحقیقاتی هستند. سایتیشن در مقالات آکادمیک نقش مهمی دارند زیرا به کار سایر محققان اعتبار داده و به خوانندگان اجازه می دهند تا منبع اصلی مطلب علمی مورد نظر خود را پیدا کنند. علاوه بر این، سایتیشن در مقالات با تایید و ذکر نام نویسنده اصلی مانع از سرقت ادبی می شود. بخش های اساسی یک سایتیشن شامل نویسنده(ها)، عنوان مقاله، منبع یا نام محل برگزاری (به عنوان مثال، نام مجله ای که مقاله در آن منتشر شده یا محل کنفرانسی که مقاله در آن ارائه شده است)، ادیتور(ها)، جلد و نسخه، تاریخ یا سال انتشار، شماره صفحات و شهر و کشور است.

h-index

h-index توسط فیزیکدانی به نام  Jorge E. Hirsch در سال 2005 تعریف شد. این شاخص معیاری مربوط به سطح علمی نویسنده است که میزان بهره وری و تأثیر سایتیشن مقالات یک محقق را نشان می دهد. تعریف عام h-index چنین است: بالاترین مقدار h اینطور محاسبه می شود که یک محقق که h مقاله منتشر کرده است، هر یک آنها حداقل h بار در مقالات دیگر استناد شده باشند. به عنوان مثال، اگر محققی دارای پنج مقاله با 5، 8، 6، 2 و 1 سایتیشن باشد.h-index  او 3 خواهد بود چرا که این محقق حداقل سه مقاله دارد که سه بار یا بیشتر به آنها استناد شده است.

g-index

این شاخص که توسط Leo Egghe در سال 2006 پیشنهاد شد، معیار دیگری مربوط به سطح علمی نویسنده است که بر اساس توزیع سایتیشن هایی که مقالات یک محقق می گیرد، محاسبه می شود. g-index بالاترین مقداری است که وقتی یک گروه از مقالات بر اساس تعداد سایتیشن ها به ترتیب نزولی رتبه بندی شوند، در مجموع حداقل مجذور آن عدد سایتیشن بگیرند. به عنوان مثال، g-index10 به این معنی است که 10 مقاله برتر یک محقق در مجموع حداقل 100 سایتیشن (10²) گرفته اند. همچنین g-index 20 نشان می دهد که 20 مقاله برتر از یک محقق در مجموع کمتر از 400 استناد (20²) دریافت کرده اند.

g-index  به نوعی جایگزینی برای h-index است که قدیمی تر می باشد. در مقایسه با h-index که میانگین تعداد سایتیشن ها را نشان نمی دهد و تنها به حداقل n سایتیشن برای مقاله با کمترین سایتیشن نیاز دارد و تعداد استناد مقالات پراستناد را با نادیده می گیرد، g-index شاخصی فراگیرتر است. g-index به مقالات با سایتیشن پایین کمک می کند تا با استفاده از سایتیشن های مربوط به مقالات با سایتیشن بالاتر به استناددهی بالاتری دست یابند.

کدام یک از این شاخص ها برای مقالات آکادمیک مهمتر هستند؟

در حقیقت، میزان ارتباط  g-index، h-index، و تعداد سایتیشن بستگی به زمینه و اهداف خاص ارزیابی متغییر است. این معیارها برای همه اهداف یکسان نیستند و اهمیت آنها بسته به اهداف و شرایط خاص می تواند متفاوت باشد.

تعداد سایتیشن یک معیار ساده است که تعداد دفعاتی را که مقالات دیگر به یک مقاله استناد می کنند را محاسبه می کند و مستقیماً نشان دهنده تأثیر یک مقاله خاص است. با این حال، این شاخص هیچ درک و بینشی در مورد تأثیر تجمعی کل مجموعه مقالات یک محقق ارائه نمی دهد. از سوی دیگر، h-index معیاری مربوط به سطح علمی نویسنده است که هدف آن تعیین میزان بهره‌وری و تأثیر سایتیشن مقالات یک محقق است و هم تعداد مقالات و هم تعداد سایتیشن هایی که هر مقاله دریافت می کند را در نظر می گیرد. با این حال، این شاخص ممکن است نتواند محققین تازه کار را که هنوز سایتیشن زیادی نگرفته اند به خوبی شناسایی کند. در مقابل، g-index ( که آن هم معیار مربوط به سطح علمی نویسنده است) که اهمیت بیشتری به مقالات با تعداد استناد بالا می‌دهد. این شاخص به ویژه برای محققانی که دارای چندین مقاله پر استناد هستند مفید است، چرا که این شاخص ترکیبی از تعداد سایتیشن مقالات با “g” بالای یک محقق را در نظر می گیرد.

در واقع، هیچ معیار واحدی وجود ندارد که بتواند ماهیت پیچیده تاثیرگذاری مقالات آکادمیک را به طور کامل دربر بگیرد. هر یک از این معیارها دیدگاه منحصر به فرد خود را دارند و از آنها برای ارائه یک ارزیابی جامع تر استفاده می شود. به عنوان مثال، معیار citation ممکن است هنگام سنجش تأثیر هر مقاله به صورت جداگانه مناسب تر باشد. در مقابل، h-index و g-index جهت ارزیابی تأثیرگذاری کلی یک محقق در رشته خود سودمندتر عمل می کنند.

باید توجه داشت که این معیارها را باید با احتیاط مورد استفاده قرار داد. این معیارها در اصل بر مبنای تعداد سایتیشن هستند که خود “تعداد سایتیشن” می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند خود استنادی، کارتل های سایتیشن و تفاوت در شیوه های سایتیششن در رشته های مختلف قرار گیرد. بنابراین، ممکن است نتوانند به طور دقیق کیفیت یا اهمیت یک مقاله را نشان دهند.

نتیجه گیری

معیارهای معرفی شده در این مقاله دیدگاه های ارزشمندی در مورد تأثیر و بهره وری یک پژوهشگر را ارائه می کنند. با این وجود، اگرچه که این معیارها ابزارهای مفیدی برای ارزیابی مقالات و پژوهشگران هستند، اما به دلیل محدودیت‌های ذاتی آن‌ها باید محتاطانه مورد استفاده قرار گرفته و برای درک کامل میزان تاثیر یک پژوهشگر در حوزه خود، همراه با ارزیابی‌های کیفی استفاده شوند. به عنوان مثال، این معیارها چون بر مبنای سایتیشن مقالات هستند ممکن است نتوانند به طور دقیق کیفیت تحقیق را نشان دهند. علاوه بر این، این شاخص‌ها زمانی موثر هستند که بخواهیم برای مقایسه محققان در یک رشته از آنها استفاده کنیم، زیرا نحوه و میزان سایتیشن در رشته های مختلف با یکدیگر بسیار متفاوت است.