داوران راهنمای نویسندگان و سردبیران برای ارتقای کیفیت مقالات ژورنال علمی می باشند. آن ها اشکالات علمی و متدولوژیک مقاله را مشخص نموده و به نویسندگان اطلاع می دهند تا ایرادات را برطرف کنند. آن ها افراد ماهر و متخصص مجله هستند که توسط معاون یا کمک سردبیر انتخاب می شوند و نظرات خود را در مورد پیش نویس مقاله می دهند. همچنین به سردبیر اجازه می دهند تا تصمیم گیری کند که آیا پیش نویس مقاله ارسال شده برای انتشار در ژورنال علمی مناسب است یا خیر. داوران به نویسندگان کمک می کنند که محتوای پیش نویس مقاله را ارتقا دهند.
هدف از فرآیند «داوری همتایان یا داوری توسط افراد مشابه» این است که یقین حاصل شود که تجربه نویسندگان مقاله توسط تجربه افراد دیگری که در همان شرایط علمی هستند، محک زده شود و اشکالات و ایرادات احتمالی مقاله مشخص گردیده و پیشنهادهای علمی و متدولوژیک برای ارتقای کیفیت مقاله ارائه گردد. به همین منظور لازم است که ژورنال های علمی ارتباط خوب و مناسبی با داوران داشته باشند. برای رسیدن به این هدف، ژورنال علمی باید راه های ارتباطی مفید و مناسبی با داوران داشته باشد که شامل پاسخگویی مؤدبانه و صریح به آنها می باشد. همچنین مهم است که اطلاعاتی را که داوران نیاز دارند، به آنها ارائه داده شود. مثلا اگر داوران بخواهند از نتیجه نهایی (تایید یا رد) مقاله ای که قبلا داوری کرده اند، آگاه شوند باید با کمال احترام به آنها اطلاع داده شود.
ژورنال علمی باید دستورالعمل های واضح و شفافی برای داوری مقالات تدوین نماید و آن را به داوران پیش نویس مقالات بدهد. دقیقا باید برای داور توضیح داده شود که مثلا عنوان، چکیده، مقدمه، مواد و روش ها، یافته ها، بحث و نتیجه گیری و منابع را چگونه بررسی نماید. سپس نظرات داوران، توسط معاون سردبیر جمع بندی شده و به عنوان تصمیم نهایی برای چاپ یا عدم چاپ مقاله برای نویسنده ارسال می شود. حتی ژورنال علمی می تواند نظرات داوران در مورد یک مقاله را پس از تأیید مقاله منتشر کند. نکاتی که ژورنال علمی در مورد داوران لازم است اجرا نماید عبارتست از قوانین و فرآیندهایی که برای داوری مقالات در طول سال تدوین می نماید در وب سایت خود یا در اولین شماره ای که چاپ خواهد شد منتشر کند تا داوران و نویسندگان از آن اطلاع داشته باشد.
ضروری است که معاون یا کمک سردبیر برای هر پیش نویس مقاله، داوری شایسته و متخصص انتخاب نمایند. در ابتدا برای هر داور باید دستور العملی ارسال شود که شامل رعایت مسائل اخلاقی است و از او خواسته شود که به هیچ عنوان پیش نویس مقاله را قبل از انتشار به فرد سومی ندهد یا با نویسندگان مقاله تماس نگیرد.
همانگونه که ژورنال علمی از نویسندگان خود حمایت معنوی انجام می دهد، باید حمایت ها را برای داوران هم اعمال نماید، چون داوران یک ژورنال به صورت بالقوه، بهترین نویسندگان یا هیئت تحریریه برای مجله می باشند و سردبیر می تواند از این داوران برای بر عهده گرفتن این مسئولیت ها استفاده کند. خیلی مهم است که برای داوران دستورالعملی به منظور شرح وظایف ارسال شود؛ مثلا در دستور العمل ها ممکن است که فرم های استاندارد یا چک لیست هایی وجود داشته باشد که دست داور را برای بررسی دقیق مقاله بازتر کند.
اگر چه ارتباط بین ژورنال علمی و داور ممکن است به طریق حضوری، مکاتبه ای یا اینترنتی باشد ولی بهترین راه انجام فرآیند داوری مقالات به صورت آنلاین و اینترنتی است. هم چنین انتظار همکاری داور با ژورنال علمی باید به صورت مناسبی باشد و مثلا نباید تعداد مقالات فراوانی برای یک داور ارسال شود و فرآیند داوری نباید وقت زیادی از داور بگیرد.
هم چنین مهم است که داوران برای دستورها و نظرات تیم سردبیری و ویرایش ارزش زیادی را قائل باشند و البته این احترام باید دوطرفه باشد؛ یعنی ژورنال علمی نباید فقط از داوران خود به صورت شخصی و خصوصی تشکر کند و می تواند این تشکر و سپاسگزاری را در مجامع علمی و همایش ها نیز انجام دهد. هم چنین ژورنال علمی می تواند در آخرین شماره سال، فهرستی از داوران را چاپ کرده یا اشتراک رایگان ژورنال را به داوران فعال هدیه کند. همچنین ممکن است که چند نسخه رایگان از مجله ای که در آن داوری کرده اند، برای داوران ارسال شود. بعضی ژورنال های علمی اسم داورانی را که مقاله ای را داوری کرده اند، در انتهای مقاله چاپ می کنند. البته این کار در ژورنال های علمی انجام می گردد که فرآیند داوری مقالات در آنها به صورت نا آگاهانه و کور نیست.
به منظور افزایش کیفیت مقاله، مجله این اختیار را دارد که نظرات داوران را بدون ذکر نام داور برای آنان ارسال کند، ولی باید این نظرات توسط کمک سردبیر بررسی شوند که احتمالا مورد غیر حرفه ای در آن وجود نداشته باشد. بنابراین مهم است که داوران یقین داشته باشند که نظراتشان برای نویسنده ارسال می شود و ژورنال علمی این موضوع را باید در چک لیست های داوری ذکر نماید. ژورنال علمی می تواند کارگاه های آموزشی برگزار کند یا حداقل دستورالعمل هایی را منتشر نماید که به داوران مهارت های نقد صحیح مقاله و ارتباط مطلوب با نویسندگان را آموزش بدهد؛ مثلا از داوران خواسته شود که در داوری که انجام می دهند، حرفه ای و صادقانه رفتار نموده و با استدلال مشکلات و ایرادات مقاله را بیان کنند و روی جزئیات و توضیحات تمرکز داشته باشد.
بنابراین به صورت خلاصه باید از دادن چندین کار به صورت هم زمان به داوران خودداری کرد. همچنین تهیه جزوات راهنما و دستورالعمل هایی برای نحوه فرآیند داوری پیش نویس مقالات بسیار مهم است و باید از داور خواسته شود که انتقادات خود را با احترام و سودمند بیان نماید و همچنین به صورت دوره ای به داوران هدایایی داده شود که انگیزه فعالیت در آنان افزایش پیدا کند که برخی از این هدایا شامل ارسال اشتراک رایگان، ارسال رایگان مجله و ادامه داشتن مشارکت آنان در مجله می باشد.
تعارض منافع
حائز اهمیت است که دستورالعمل های واضح و شفافی برای جلوگیری از ایجاد تعارض منافع بین داوران و مجله وجود داشته باشد. در طی فرآیند داوری بیشترین مشکلی که ممکن است ایجاد شود، این است که ژورنال علمی پیش نویس یک مقاله را برای داوری دقیقا به همان سازمانی می فرستند که مطالعه در آن انجام گردیده است. به یاد داشته باشیم داوران در اکثر ژورنال های علمی توسط سردبیر انتخاب می شوند و داوران معمولا به همکاران خود یک ژورنال علمی را برای ارسال مقاله پیشنهاد می کنند؛ بنابراین هنگامی که داوری با ژورنال علمی همکاری می کند، ممکن است از همان سازمان مقالات فراوانی برای انتشار در ژورنال ارسال شود که ممکن است تعارض منافع ایجاد شود. بنابراین با این هدف که سردبیر مجله، تعارض منافع را به حداقل برساند باید از داوران خواسته شود که هر گونه تعارض منافع با پیش نویس مقاله را اطلاع دهند.
داور مقاله باید به زحماتی که نویسنده برای مقاله کشیده، احترام بگذارد و به هیچ عنوان مطالب مقاله را در جایی منتشر نکند یا آن را جهت مشاوره به فرد سومی ندهد فقط با اجازه سردبیر می تواند این کار را انجام دهند و از پیش نویس مقاله ای که جهت داوری برای آنها ارسال شده، نقل قول هم نکند. داوران تنها در صورتی می توانند به مقاله استناد کنند که مقاله در ژورنال علمی به چاپ رسیده باشد. باید هر مقاله به یک داور از منطقه جغرافیایی دیگر ارسال گردد و از نظرات آن داور هم استفاده شود که این کار موجب می شود که تا حد ممکن از ایجاد تعارض منافع برای یک مقاله جلوگیری شود.