در میان انبوهی از مجلات منتشره در حوزه زیست پزشکی، چگونه می توان کیفیت یک مقاله را نسبت به مقالات دیگر ارزیابی نمود؟ چطور خواننده یک مقاله باید مطمئن شود که اطلاعات ارزشمند در رابطه با روش تحقیق یک مطالعه حذف نشده است، یا اینکه نتایج آن مطالعه به طور انتخابی گزارش نشده است؟ اشتباه در روش تحقیق یا گزارش نتایج می تواند منجر به برداشت نادرست از هدف و نتایج مقاله شود که به نوبه خود می تواند تأثیر جدی بر روی عملکرد و تصمیم گیری در حوزه پزشکی داشته باشد. در شبکه EQUATOR (افزایش کیفیت و شفافیت تحقیقات سلامت) با هدف کنترل کیفیت مجلات زیست پزشکی، مجموعه ای جامع از منابع آنلاین ارائه اطلاعات، ابزارها و سایر موارد مرتبط با گزارش تحقیقات بهداشتی وجود دارد که برای استفاده نویسندگان، داوران و ویراستاران همواره به روز می شود.
شبکه اکواتور که در سال 2006 تأسیس شد دارای بیش از 250 رهنمود در خصوص گزارش دهی تحقیقات است و از اتخاذ شیوه های گزارش دهی تحقیقاتی خوب حمایت می کند. در وب سایت این شبکه (www.equator-network.org) فهرستی جامع و به روز از رهنمودها و مجموعه ای از ابزارهای طراحی شده وجود دارد.
رهنمودهای گزارش دهی تحقیقات
این رهنمودها که توسط متخصصان در طراحی مطالعه، اپیدمیولوژی، آمار زیستی و روش تحقیق ایجاد شده‌اند دارای توصیه های خاصی برای گزارش انواع مختلف تحقیقات نظیر کارآزمایی‌های تصادفی، مرورهای سیستماتیک و … می باشند. بسیاری از این رهنمودها شامل چک‌لیست‌های دقیقی از مواردی است که باید در زمان سابمیت مقاله به همراه فایل اصل مقاله ارسال شوند یا در فایل مقاله گنجانده شوند. در برخی موارد، بر اساس رهنمود باید یک نمودار جریان تهیه شود که پیشرفت همه شرکت‌کنندگان را در طول دوره تحقیق نشان دهد (جدول 1 را ببینید).
جدول 1: متداول ترین رهنمودهای گزارش دهی مورد استفاده
| نوع مطالعه | رهنمودها | ابزارها |
| کارآزمایی های تصادفی شده | CONSORT | چک لیست و نمودار جریان |
| مطالعات مشاهده ای | STROBE | چک لیست |
| مرورهای نظام مند | PRISMA | چک لیست و نمودار جریان |
| گزارش مورد | CARE | چک لیست |
| مطالعات ارتقاء کیفیت | SQUIRE | چک لیست |
| مطالعات دقت تشخیصی | STARD | چک لیست و نمودار جریان |
| مطالعات ارزیابی اقتصادی | CHEERS | چک لیست |
در گذر زمان تعداد مجلاتی که گنجاندن چک لیست های تکمیل شده راهنما به عنوان بخشی از فرآیند ارسال را الزامی می دانند، افزیش یافته است. به عنوان مثال یکی از مجلاتی که در حوزه جراحی مغز و اعصاب منتشر می شود، ارسال چک لیست های تکمیل شده برای مرورهای سیستماتیک، کارآزمایی های تصادفی و مطالعات مشاهده ای را الزامی کرده است.
باید توجه نمود که موارد مشخص شده در چک لیست برای افزایش کار نویسندگان نیست، بلکه برای حصول اطمینان از وجود عناصر اساسی در مقاله است. به عنوان مثال، بر اساس چک لیست CARE برای نوشتن گزارش های موردی کلمه “گزارش مورد” باید در عنوان همراه با اصل موضوع مورد بحث قرار داده شده باشد (جدول2 را ببینید). چک لیست STROBE برای گزارش مطالعات مشاهده‌ای نشان می‌دهد که در بخش بحث این نوع از مقالات، نویسنده باید محدودیت‌های مطالعه را با در نظر گرفتن منابع بالقوه سوگیری یا عدم دقت مورد بحث قرار دهد. در واقع هم جهت و هم میزان هرگونه سوگیری احتمالی را باید مورد بحث قرار دهد.
جدول 2. نمونه ای از یک چک لیست راهنما
چک لیست اطلاعات CARE که همزمان با نوشتن گزارش مورد باید آن را تکمیل کرد
موضوع | آیتم | شرح آیتم چک لیست | شماره صفحه |
| عنوان | 1 | کلمه “گزارش مورد” باید در عنوان باشد بهمراه بزرگترین اهمیت مورد | |
| واژگان کلیدی | 2 | مولفه های کلیدی این مورد در 2 تا 5 کلمه | |
| چکیده | 3الف | مقدمه-چه نکته خاصی در این مورد وجود دارد. چه چیزی به علم پزشکی اضافه می کند؟ | |
| 3ب | علائم اصلی بیمار و یافته های بالینی مهم | ||
| 3ج | تشخیص اصلی، مداخلات درمانی و پیامد | ||
| 3د | نتیجه گیری-درس اصلی که این مورد می آموزد؟ | ||
| مقدمه | 4 | پیش زمینه ای مختصر در رابطه با مورد با ارجاع به متون پزشکی مرتبط | |
| اطلاعات بیمار | 5الف | اطلاعات دموگرافیک (همانند سن، جنسیت، نژاد و حرفه) | |
| 5ب | علائم اصلی بیمار (شکایت اصلی وی) | ||
| 5ج | سابقه خانوادگی، پزشکی و روانی-اجتماعی از قبیل بیماری های همراه و اطلاعات ژنتیکی مربوطه | ||
| 5د | مداخلات مرتبط در گذشته و پیامدهای آنها | ||
| یافته های بالینی | 6 | شرح یافته های معاینه فیزیکی مرتبط | |
| جدول زمانی | 7 | مراحل مهم در تشخیص و مداخله را به صورت جدول یا نمودار نشان دهید | |
| ارزیابی تشخیصی | 8الف | روش های تشخیصی (مانند معاینه فیزیکی، تصویربرداری، آزمایشگاهی و پرسشنامه) | |
| 8ب | چالش های تشخیصی (مانند مالی، زبانی و فرهنگی) | ||
| 8ج | علل تشخیصی مانند دیگر تشخیص های در نظر گرفته شده | ||
| 8د | خصوصیات پیش آگهی هر جا که کاربرد داشته باشد (مانند ماندن در انکولوژی) | ||
| مداخله درمانی | 9الف | انواع مداخله (از قبیل دارویی، جراحی، پیش گیری و خودمراقبتی) | |
| 9ب | اجرای مداخله (مانند دوز، دوام، مدت) | ||
| 9ج | تغییرات در مداخله (با منطق) | ||
| پیامد و فالو بیمار | 10 | پیامدهای ارزیابی شده کلینیکی و در زمان مناسب پیامدهای ارزیابی شده توسط بیمار |
چک لیست ها و نمودارهای جریان عموماً برای دانلود به صورت فایل های Word یا PDF در دسترس هستند. اگرچه ممکن است در برخی از مجلات رهنمودهای خاصی برای نویسندگان در خصوص ارائه شواهد وجود داشته باشد اما در بیشتر موارد چک‌لیست‌ها باید به عنوان موارد ارسالی تکمیلی در فرایند سابمیت گنجانده شوند. بهترین روش این است که با دفتر تحریریه مجله ای که مقاله خود را به آن ارسال می کنید تماس بگیرید و خط مشی های آنها را در مورد رهنمودهای گزارش دهی مورد استفاده قرار دهید. توجه به رهنمودها در زمانی که استفاده از آنها الزامی نیست، می تواند در نوشتن و بازنگری مقاله تاثیری اساسی داشته باشد.
گنجاندن چک لیست یا نمودار جریانی که بر اساس رهنمودها تکمیل شده باشد به مجله نشان می دهد که سابمیت شما به خوبی انجام شده است. با این حال، این مطابقت، مزایای دیگری برای ارسال مقاله شما فراهم می کند. زمانی که ساختار ارسالی به مجله ثابت و قابل تشخیص باشد، ارزیابی مطالب ارسال شده شما برای داوران و ویراستاران تسهیل می شود که می‌تواند به زمان لازم برای دریافت تصمیم مجله در خصوص مقاله شما سرعت ببخشد. شما نباید تصور کنید که این رهنمودها کار بیشتری را به شما تحمیل کرده اند بلکه باید به عنوان یک ابزار کمک کننده نویسنده در سابمیت بهتر به آن نگاه کنید.
نویسندگان می توانند از جعبه ابزار نویسنده در سایت شبکه Equator استفاده کنند تا بفهمند که چگونه رهنمودها و بهترین روش ها را در مقاله خود بگنجانند:
http://www.equator-network.org/toolkits/authors/#auwrit.
در نهایت می توان گفت که دستورالعمل گزارش دهی یک ابزار ساده ساختاریافته برای محققان سلامت است تا در هنگام نوشتن مقاله از آن استفاده کنند. بر اساس این دستورالعمل لیستی از حداقل های مورد نیاز برای تضمین هر یک از موارد زیر در خصوص یک مقاله فراهم می شود:
توسط خوانندگان قابل فهم است.
توسط محققین قابل تکرار است.
توسط یک پزشک برای تصمیم گیری پزشکی قابل استفاده است.
در یک مرور سیستماتیک جای می گیرد.