موضوع پژوهش خوب باید انجام شدنی، جذاب، جدید، اخلاقی و مرتبط باشد. بطور کلی همه این ویژگی ها در مخفف (FINER) خلاصه می گردد: (Novel، Interesting، Feasible، Relevant، Ethical). پژوهشگران می توانند مسئله مورد پژوهش را با این پنج شاخص ارزیابی کنند.
انجام پذیری
قبل از این که پژوهشگر در موضوع پژوهش به تصمیم قطعی برسد، باید مطمئن شود که قادر به انجام پژوهش بوده و می تواند آن را به انجام برساند. در ادامه مثال هایی از عوامل مؤثر بیان شده است:
- آزمودنی های پژوهش در محدوده زمانی مشخصی در دسترس باشند.
- در مرکز پژوهشی، تجهیزات، مواد و نیازمندی های پژوهش در دسترس پژوهشگران قرار گیرد.
- پژوهشگران باید تجربه عملی لازم را داشته باشند.
- هزینه و محل تأمین انجام پژوهش، مشخص و متناسب با منابع مالی موجود باشد.
- نباید اهداف پژوهش بسیار زیاد و مبهم باشند. ابتدا هدف اولیه تعیین گردد، که بتوان بر آن تمرکز نمود. در صورت داشتن شرایط گسترش، بر پایه هدف اصلی طرح بزرگ تر شود. این امر با تدوین اهداف ثانویه ای که نتایج ارزشمندی تولید کنند، میسر می باشد.
جذابیت و علاقه
موضوع پژوهش باید برای پژوهشگران و جامعه علمی جذابیت داشته و مورد علاقه آنان باشد. اگر پژوهشگران انگیزه کافی برای موضوع پژوهش نداشته باشند یا موضوع پژوهش مورد علاقه همکاران پژوهش نباشد، شاید پژوهش بخوبی انجام نشود.
تازگی
پژوهشگر باید در زمینه موضوع پژوهش، با متون روز آشنا باشد. انجام پژوهش باید منجر به یافته های نو گردد. تازگی موضوع پژوهش، به معنی این نیست که تا پیش از آن کار نشده باشد. پیشوند “Re“ در واژه انگلیسی Research مفهوم پژوهش مجدد را می رساند. اکثر مطالعه های شاخص، نه کار ابتدا به ساکن و نه دوباره کاری سایر پژوهش ها بوده اند.
پیشرفت علم به صورت تدریجی و پله به پله صورت می گیرد، ساختمان دانش بتدریج و از یافته های پژوهشی متفاوت بنا شده است. نباید پرسید که آیا این مطالعه در گذشته هم انجام شده است یا خیر، بلکه باید پرسید؛ آیا به بدنه کنونی دانش چیزی اضافه می کند یا خیر؟ افزودن دانش به پژوهش های پیشین، موجب تأیید یا رد آنها (بخصوص اگر ضعفی در گزارش اصلی وجود داشته باشد)، یا افزودن اطلاعات جدید به آن خواهد شد.
اصول اخلاقی
در نخستین گام برای انتخاب موضوع پژوهش، موارد اخلاقی باید لحاظ شوند. لازم است همه موارد اخلاقی در برنامه ریزی پژوهش مد نظر قرار گیرند. وجود برخی مشکلات اخلاقی در پژوهش نشان میدهد که نباید انجام شود. اگر موضوع پژوهش و آزمودنی انسان باشد، باید موارد زیر لحاظ گردند.
- اگر موضوع پژوهش درباره آزمایش یا روش کاری جدید باشد، باید شواهدی مبنی بر بهتر بودن روش نوین بر روش درمانی قبلی وجود داشته باشد.
- پیش از آنکه آزمودنی در معرض داروی جدید با روش کاری جدیدی قرار گیرند، باید داده های کافی از نتایج مطالعه حیوانات و یا گروه کوچکی از موارد انسانی در دسترس باشند، که تأیید کننده ایمن بودن و اثر بخشی احتمالی آن باشند. آزمایش های بالینی که موارد اخلاقی را رعایت نموده اند، کارآزمایی های بالینی را به صورت مرحله به مرحله پیش می برند. ابتدا با تعداد اندکی از آزمودنی شروع می شود، در صورتی که نتایج هر مرحله با موفقیت کامل همراه باشد، پژوهش به مرحله بعدی وارد می شود.
- انجام کارآزمایی های بالینی درمانی در کشور یا جامعه ای که احتمال بکار گرفتن آن روش درمان در آن کشور یا جامعه نامحتمل است؛ توجیه ناپذیر است. برای مثال، داروهایی که در دسترس قرار گرفتن با قابلیت عرضه در بازار آن کشور نامحتمل است، نباید در جمعیت مورد نظر آن جامعه آزمایش شوند. این مورد در پژوهش های شرکت های داروسازی و بین المللی باید لحاظ شود.
- پژوهش نباید با ارزش های فرهنگی، باورها، مذهب و قوانین جامعه در تعارض باشد. ابتدا آزمایش باید در حیوانات انجام و نتایج اولیه آن مشخص شود. اگر پژوهش شامل انجام آزمایش هایی در انسان های داوطلب (که هیچ منفعتی از تحقیق ندارند) باشد، در صورتی باید پژوهش انجام پذیرد که این اطلاعات از راه دیگری قابل دستیابی نبوده و رسیدن به یافته های نوین علمی و روش درمانی جدید محتمل باشد.
- پژوهش و آزمایش در حیوانات نیز باید توجیه پذیر باشد. در صورت امکان باید از سیستم های بیولوژیک آزمایشگاهی با مدل های شبیه سازی شده کامپیوتری بعنوان جایگزین آزمایش در مدل های حیوانی استفاده گردد. آزمایش در حیوانات باید به پیشبرد دانش کمک کند یا مرحله ای ضروری پیش از انجام آزمایش انسانی باشد.
مرتبط
این شاخص را باید چنین تعریف نمود: انجام آزمایش برای چه؟ برای اینکه پژوهش مرتبط در نظر گرفته شود، باید به صورت بالقوه بتواند باعث پیشرفت علم شود، بر مدیریت بالینی بیماری ها یا سیاست گذاری سلامت مؤثر باشد یا کمکی برای انجام پژوهش های بعدی باشد.
