اگر یک محقق جوان هستید هر مقاله ای از شما که به چاپ می رسد یک موفقیت بزرگ محسوب می شود. همان طور که هر محققی می داند آماده سازی مقاله به تنهایی مستلزم تلاش و صرف زمان بسیار است. اگر مقاله ای به مرحله داوری همتا برسد، محقق مضطربانه در انتظار نتیجه خواهد بود. مطالعه بسیار دقیق پیشنهادات داوران همتا و دادن بهترین پاسخ به آن ها وظیفه بعدی است.
اکثر پیشنهادات داوران کمک کننده و سازنده هستند. برخی از این پیشنهادات کمتر مفید هستند اما باز هم مثبت اند. با این وجود برخی از پیشنهادات داور صرفا نامتعارف هستند. اینها پیشنهاداتی هستند که بیشترین آسیب را به حرفه یک محقق می رسانند و اعتماد به نفس و انگیزه آنان را از بین می برند.
پیشنهادات نامتعارف تا چه حد متداول هستند؟
در سال های اخیر طی تحقیقی بیان شده بود چندین محقق با چنین پیشنهاداتی از سوی داوران همتا مواجه بوده اند. در یک تحقیق جدید در ژورنال Peer حدود 1106 دانشمند از 46 کشور بررسی شدند. این محققان 14 رشته را تحت پوشش قرار می دادند و شرکت کنندگان به صورت ناشناس باقی ماندند.
بیش از نیمی از این دانشمندان بیان داشتند که حداقل یک پیشنهاد داوری همتای “غیر حرفه ای” دریافت کرده اند. بیشتر آن ها بیش از یک پیشنهاد غیر حرفه ای داشته اند. این مساله آن قدر رایج است که حتی یک گروه فیس بوک با 25000 عضو برای بحث در مورد این مساله وجود دارد.
پیشنهادات غیر حرفه ای شامل پیشنهاداتی می شود که سازنده نیستند از جمله حملات شخصی یا آن هایی که زیادی تند و ناملایم هستند. برای مثال، یک محقق اسپانیایی پیشنهادی را دریافت کرده که در آن داور بیان داشته است که حتی زحمت خواندن مقاله را به خود نداده است. ظاهرا به این خاطر که از نظر ایشان متن انگلیسی آن بسیار بد بوده است.
سردبیران مجله چه نقشی را ایفا می کنند؟
پژوهشگری به نام فیونا فیدلر در دانشگاه ملوبرن وقتی متوجه شد که ارزیابی او از یک مقاله سابمیت شده قبل از ارسال به نویسنده به شدت تغییر کرده بود بسیار خشمگین شد. لغات “خیلی موافق” به “بطور کلی موافق” تغییر داده شده بود. جمله “نمونه خوبی است” به “این مقاله هنوز نیاز به کار بیشتری دارد” تغییر یافته بود. این پژوهشگر هنگامی بسیار ناراحت شد که در گزارش داوری همتایش به مجله پیشنهاد داده بود که مقاله با اعمال تغییرات جزئی پذیرفته شود. اما نامه ای مبنی بر رد آن مقاله از طرف سردبیر به نویسنده ارسال شده بود.
این پژوهشگر خواستار توضیح از طرف سردبیر شد. سپس با رینک هوکسترا نویسنده مقاله تماس گرفت. آنها با هم تصمیم گرفتند ببینند این اقدام تا چه حد رایج است.
نتیجه این تحقیق چه می گوید؟
تا به امروز، آنها بر روی 322 سردبیر در مجلات تاثیرگذار در زمینه اکولوژی، اقتصاد، پزشکی، فیزیک و روان شناسی تحقیق کردند. این تحقیق بر این تاکید دارد که به نظر آنها چه زمانی تغییر گزارشات داوری همتا قابل توجیه است. این تحقیق در اوایل امسال در Open Science Framework به چاپ رسید و در حال حاضر در eLife تحت بازبینی می باشد. بر اساس این تحقیق در 91 درصد پاسخ دهندگان حداقل یک موقعیت شناسایی شد که آنها یک گزارش را اصلاح کرده بودند. بیش از 80 درصد بیان داشته اند این کار را زمانی انجام داده اند که گفتار داور توهین آمیز بوده و یا پیشنهادات شخصی نامناسب در مورد نویسنده ارائه شده است. اما 8 درصد هم بیان داشته اند که پیشنهاد داور را بدون اجازه تغییر داده اند. این تحقیق افشایی تکان دهنده برای فیونا و همچنین کل جامعه تحقیقاتی بود.
آیا سردبیران مجله اجازه ایجاد تغییرات در پیشنهادات داور را دارند؟
تنها در چند مجله معدود صراحتا مشخص شده است که چه زمانی ویرایش گزارشات داور همتا مجاز و چه زمانی مجاز نیست. محققان بر این باور هستند که سردبیران باید به داوران این اجازه را بدهند که از ویرایش صرف نظر کنند. مهم نیست تا چه حد نیت سردبیر خیر بوده است، وجود سیاست های صریح سبب اطمینان از شفافیت و بی غرض بودن این فرآیند می شود. بسیاری از مجلات یک تدبیر حفاظتی در این زمینه دارند: آنها همه داوری ها و تصمیمات گروه سردبیری را با داورها به اشتراک می گذارند و به آنها این اجازه را می دهند که ببینند چگونه نظرات آنها به نویسنده منتقل می شود. اما در حدود 20 درصد سردبیران در این تحقیق گزارش داده اند که مجلات آنها گزارشات و نامه تصمیم گیری را برای داوران ارسال نمی کنند.
گاهی اگر اختلاف فاحشی در گزارشات باشد، سردبیر می تواند یک یا دو داور همتای دیگر را دعوت کند تا به اکثریت آرا برسند. همچنین سردبیر برای نظر داور با تجربه تر یا معتبر تر به لحاظ انتشار یا کسی که فعالیت طولانی تری با آنها داشته ارجحیت قائل می شود.
سردبیران نیز در زمینه های کاری خود متخصص هستند و در استفاده از قضاوت های خود در پاسخ به داوری های ترکیبی تجربه کسب خواهند کرد. اما باید به یاد داشت که سردبیر تصمیم نهایی برای رد یا پذیرش یک مقاله را می گیرد و نه داور. این تصمیم به عوامل زیادی بستگی دارد.
